Μίλα! Άκουσε! Αντέδρασε!

Για ποιο λόγο δεν αντιδράμε;

Οι άνθρωποι συνήθως όταν βρίσκονται μπροστά σε κάποιο συμβάν όπου κάποιος χρειάζεται βοήθεια, αρνούνται να βοηθήσουν, όταν είναι μαζί με άλλους παρευρισκόμενους.

Αυτό το φαινόμενο της κοινωνικής ψυχολογίας, ονομάζεται η επίδραση των παρευρισκομένων (bystander effect) ή αλλιώς γνωστό και ως σύνδρομο Genovese, – από τη δολοφονία της Kitty Genovese το 1964, στη Νέα Υόρκη.

H 28χρόνη Kitty μαχαιρώθηκε και δολοφονήθηκε έξω από το σπίτι της, ενώ ούρλιαζε για βοήθεια, μπροστά στα μάτια των γειτόνων της. Κανένας από όσους είδαν το ανατριχιαστικό συμβάν δεν κάλεσε την αστυνομία ή το ΕΚΑΒ, ούτε φώναξε για βοήθεια.

Θα μπορούσε κάποιος να πει πολύ άνετα ότι αυτό συνέβη το 1964 και σήμερα τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Λάθος!

Τί συμβαίνει στην πραγματικότητα;

Η δολοφονία της Kitty έδωσε έναυσμα στους επιστήμονες να μελετήσουν το γιατί συνέβη κάτι τέτοιο και πως εξηγείται η αντίδραση των συναθρώπων της. Αμέτρητα πειράματα και περιστατικά που έχουν συμβεί από τότε μέχρι και σήμερα, δείχνουν αυτό που όλοι έχουμε δει κατα καιρούς να συμβαίνει:

Όταν βρισκόμαστε σ’ένα άσχημο περιστατικό και είναι παρόντες και άλλοι μπροστά, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αντιδράσουμε ή να πάρουμε ευθύνη. Αυτή η αντίδραση βασίζεται στο φαινόμενο της κοινωνικής επιρροής: “Aφού οι άλλοι δεν επεμβαίνουν, μήπως το σωστό είναι να μην επέμβω ούτε κι εγώ;”.

Έχουμε περισσότερες πιθανότητες να αντιδράσουμε, όταν είμαστε οι μόνοι μάρτυρες σ’ένα περιστατικό, παρά όταν υπάρχουν κι άλλοι.

Μη μου πείτε ότι δεν έχετε βρεθεί παρόντες σε τέτοια σκηνικά, στα οποία δεν αντιδράσατε και δεν πήρατε θέση, είτε εσείς, είτε κάποιος άλλος;

Η προσωπική μου εμπειρία

Βρισκόμουν, πριν χρόνια, στο υπαίθριο πάρκινγκ του Σκλαβενίτη, όπου ένας ηλικιωμένος φώναζε αγανακτισμένος σε μία νεαρή γυναίκα. Έβγαινα από το σούπερ μάρκετ και πήγαινα στο αμάξι μου. Ακούγοντας τις φωνές επιτάχυνα το βήμα μου και τη στιγμή που τον είδα να σηκώνει το χέρι του για να τη χτυπήσει, μπήκα μπροστά του και του φώναξα. Σοκαρίστηκε και με ρώτησε ποια είμαι και γιατί ανακατεύομαι. Η συνέχεια έχει λίγη σημασία…

Το σημαντικό είναι ότι βοήθησα μια κοπέλα, η οποία δε σταματούσε να με ευχαριστεί. Φυσικά και δεν ήμουν η μόνη μάρτυρας. Τριγύρω υπήρχαν ζευγάρια και οικογένειες, οι οποίοι έβλεπαν το σκηνικό και όπως πολύ σωστά μαντέψατε, ούτε ένας δεν κουνήθηκε όχι να αντιδράσει, αλλά ούτε καν να φωνάξει!

Όταν ήμουν 14 ετών, μπήκαν κλέφτες στο σπίτι στις 12:00 το μεσημέρι, ενώ εγώ βρισκόμουν μέσα. Πάλι δεν έχει σημασία η συνέχεια… Σημασία έχει ότι τότε με έσωσε η γειτόνισσα, η οποία δεν φοβήθηκε και δεν δίστασε να επέμβει. Ίσως γι’αυτό κι εγώ να θεώρησα σωστό να επέμβω στην περίπτωση της κοπέλας.

Όταν ήμουν 7 ετών, πήγα στη μητέρα μου και παραπονέθηκα για τον οδηγό του σχολικού. Της είπα ότι με κοίταζε περίεργα, ότι δεν μύριζε ωραία και ότι μου ζητούσε να κάτσω στην αγκαλιά του και να του δώσω φιλάκι. Δεν έκατσα ποτέ στην αγκαλιά του λέγοντας του ότι δεν θέλω και ότι η μαμά μου, μου έχει πει να λέω όχι!

Η μητέρα μου με άκουσε, με πίστεψε και πολύ σύντομα ο οδηγός του σχολικού άλλαξε! Δεν έμαθα ποτέ τι και πώς, ύστερα από χρόνια όμως αναγνώρισα ποια ήταν αυτή η μυρωδιά που δεν μου άρεσε και θυμάμαι ακόμα… αλκοόλ.

Αυτό το άρθρο δεν το γράφω για κανέναν θύτη και για κανένα θύμα.

Το γράφω για όλους εμάς,

που έχουμε βρεθεί μπροστά σε σκηνικά που κινδυνεύει κάποιος και δεν έχουμε αντιδράσει!
που ενώ έχουμε δει και ακούσει, έχουμε σωπάσει!
που δεν παρακινήσαμε κάποιον να καταγγείλει!
που θεωρήσαμε ντροπή να φωνάξουμε!
που μας μίλησε το παιδί μας και δεν το πιστέψαμε! Το αποθαρρύναμε θεωρώντας τα αυτά δικές του φαντασιώσεις…
που δεν μάθαμε στο παιδί μας να λέει ΟΧΙ και να βάζει όρια!

Αν δεν είχα μάθει να λέω όχι, δεν ξέρω τι θα είχε συμβεί…

Αν δεν είχα μιλήσει στη μητέρα μου, δεν ξέρω τι θα είχε συμβεί…

Αν η μητέρα μου δεν με είχε πιστέψει και δεν είχε επέμβει, δεν ξέρω τι θα είχε συμβεί…

Αν η γειτόνισσα δεν με είχε βοηθήσει, δεν ξέρω τι θα είχε συμβεί…

Πολλά τα αν και άλλα τόσα τα σενάρια, αλλά μιας που μάθαμε για ποιο λόγο δεν αντιδράμε όταν είμαστε πολλοί, μήπως να αναθεωρήσουμε την επόμενη φορά;